Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

W dniu 1 marca obchodzimy w naszym kraju Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Święto ustanowiono w lutym 2011 r. ku czci bohaterów  antykomunistycznego podziemia, „którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu”.

Wybór 1 marca na  święto „Wyklętych” nawiązuje do tragicznych wydarzeń 1 marca 1951 r. Tego dnia w więzieniu mokotowskim wykonano wyrok na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych objętych nazwą „Wyklętych”, nazywanych w PRL „reakcyjnym podziemiem” szacuje się na około 200  tysięcy osób. Ostatni z nich – Józef Franczak ps. „Lalek” – zginął w obławie pod Piaskami, osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku.

Sytuacja, w której znalazły się organizacje niepodległościowe po wojnie, była skrajnie trudna. W kraju szalał terror rozpętany przez sowieckie NKWD oraz komunistyczny aparat bezpieczeństwa. Zachodni sojusznicy  przestali uznawać Rząd RP na uchodźstwie, a od działań antykomunistycznego podziemia odciął się szukający możliwości  kompromisu z komunistami  premier Stanisław Mikołajczyk.

Brak reakcji zachodnich mocarstw na wyborcze fałszerstwa  ze stycznia  1947 roku oraz ogłoszenie przez komunistów amnestii dla żołnierzy niepodległościowego podziemia wyraźnie ograniczył liczebność jego szeregów Pomimo szczuplejszych sił „Wyklęci”, w dalszym ciągu angażowali poważne siły sowieckiego NKWD oraz „rodzimej” bezpieki. Akcje większości oddziałów  były wymierzone w oddziały zbrojne UB, KBW, MO. Największą w tym okresie zorganizowaną jednostką prowadzącą regularne walki z siłami bezpieczeństwa była 6 Wileńska Brygada WiN.

W walkach podziemia z władzą zginęło lub zostało zamordowanych około 20 tysięcy żołnierzy, a ponad 250 tysięcy wtrącono do więzień i przetrzymywano w obozach pracy.